صنعت هتلداری مدرن در ایران :

جوادذبیحی راد

[e-mail]

مشاور/مدرس / کارشناس/ ارزیاب

 

این صنعت مانند بسیاری دیگر از مؤسسات تمدنی مدرن، تابع شکل‌گیری و رشد این صنعت در اروپاست.

عهد ناصری

در شهرقزوین اولین هتل احداث گردید.

این بنای ممتاز که جزء مجموعة دولتی با امکاناتی فراتر از زمان خود به سبک امروزی بود ، با منظمات دیگری مانند (چاپارخانه ، پُست خانه) برای اقامت و ایجاد رفاه لازم سفیران و مسافران خارجی که در بدو ورود به پایتخت ، درمسیر تهران می آمدند ، احداث گردید.

میهمانخانه بزرگ قزوین سال 1259 خ ساخته شد. (قزوین)

 قزوین یکی از استان‌های همجوار پایتخت است ، منبع غنی از جاذبه‌ گردشگری و آثار تاریخی را درخود جای داده و همواره در مسیر راه ‌های ارتباطی محل عبور و مرور گروه‌ها و مردمان مختلفی از سرزمین‌ و فرهنگ‌های مختلف بوده است.

زمان دوره قاجار نیز همچون سایر دوره‌های تاریخی ویژگی شهر قزوین برجسته بوده و همچنین این شهر محل عبور گروه‌های دولتی و خاص نیز بوده است.
زمانیکه ناصرالدین شاه قاجار تصمیم به احداث جاده شوسه تهران _ قزوین گرفت، 5 میهمانخانه نیز طی این احداث ساخته شد، در این میان یکی از میهمانخانه‌ها که در شهر قزوین ساخته شد دارای خدمات ویژه و عالی نسبت به سایر میهمانخانه‌ها بود و بسیار مورد توجه افراد خاص، فرستادگان و سفرای خارجی قرارگرفت.
این میهمانخانه درسال 1297 ه.ق بدستور ناصرالدین و به سرپرستی آقا باقر ارباب که بعدها لقب سعدالسلطنه را دریافت نمود و آقا ابراهیم امین‌السلطان ساخته شد. این بنای زیبا دارای 2 طبقه و 1 طبقه همکف بوده و تعداد 18 اتاق برای پذیرایی اقامت کنندگان داشته است. طبق نظر اکثر کارشناسان و صاحب نظران میهمانخانه بزرگ قزوین اولین هتل مدرن ایران بوده که با الگو برداری صحیح از هتل‌های اروپایی ساخته شده است. خدماتی که در این هتل ارائه می‌شده بسیار مقبول جهانگردان خارجی بوده چرا که اکثر آنان هنگامی که به قزوین رسیده‌اند از اقامت در این محل ابراز رضایت نموده‌اند، با توجه به خرابی راه‌ها، اسکان مسافرین در مسافرخانه‌ها و نداشتن دانش‌های نوین هتلداری در اکثر میهمانپذیرهای نوظهور قاجاری، این محل یکی از بهترین اماکن اقامتی در زمان خود محسوب می‌شده است. یکی از مهمترین ویژگی‌های این مکان خدماتی است که دردوره کاربری خود ارائه می‌داده به نحوی که در ایران منحصر به فرد تلقی می‌شده است. تمام وسایل و تجهیزات اقامتی را به سبک اروپایی و رایگان دراختیار میهمانان خارجی قرار می‌دادند. علاوه ‌بر ارائه امکاناتی مانند (قلم ، کاغذ ، کفش ، شانه ، مسواک) و تسهیلاتی مثل (راهدارخانه ، تلگراف‌خانه ، پست‌خانه) نیز داشت. این مکان جزو معدود مکان‌ها در ایران بوده که مسافران پیش از ورود می‌توانستند برای خود رزرو اتاق نمایند.در ابتدا این کار توسط تلگراف و مدتی بعد هم توسط تلفن صورت می گرفت. اتاق‌های این مکان دارای مبلمان بوده و حتی برای تغییر پول مسافرین غیر ایرانی نیز فردی به عنوان صراف در این محل حضور داشته است. یکی از ضعف‌هایی که در برخی نوشته‌های اقامت کنندگان همچون جهانگردان و افراد سرشناس ایرانی دیده شده کُندی پیشخدمت‌ها در آماده کردن غذا و یا سرویس چای بوده است. در این میان نکته قابل توجهی که وجود دارد درباره منوهای موجود در این میهمانخانه بوده است. منو غذاها به سه (زبان فارسی، فرانسه ، انگلیسی) در سالن غذاخوری به میهمانان ارائه می‌شده است. این محل به دلیل پاکیزگی بی‌مانندش نسبت به سایر میهمانخانه و خوشرویی و برخورد نیک پیشخدمت‌هایش مکانی دلپذیر تلقی می‌شده است. میهمانخانه بزرگ که جزئی از پروژه بزرگ ارتباطی راه اروپا در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار بود پس از رسیدن به سال‌های رکود خود در دوران حکومت پهلوی اول جهت تعریض خیابان و امتداد یافتن خیابان سپه از بین رفت و تخریب شد. طبق مطالعات انجام شده این میهمانخانه که سرآغاز هتلداری نوین ایران شناخته می‌شود، در خیابان شهدای کنونی (خیابان سپه) مقابل جلوخان مسجد جامع بنا شده بود که پس از سنگ فرش نمودن خیابان سپه بخش‌هایی که نشان دهنده مکان عمارت بود با سنگ فرش‌هایی که دارای رنگی متفاوت هستند و با کنار یکدیگر قرار گرفتن اشکال هندسی خاصی را به وجود آورده اند، مشخص شده است. بیشتر اطلاعاتی که از نحوه خدمات و جزئیات مربوط به میهمانخانه در حال حاضر در دست می‌باشد برگرفته از تصاویر موجود از دوره قاجار و مکتوباتی است که از سفرنامه مسافران خارجی و داخلی این میهمانخانه به دست آمده است.